PGS.TS Phạm Hữu Tuyến: Xăng sinh học E10 - Lợi ích kép cho môi trường và an ninh năng lượng

Trao đổi với PetroTimes, PGS.TS Phạm Hữu Tuyến cho biết, xăng E10 không chỉ an toàn cho hầu hết các phương tiện, mà còn mang lại lợi ích lớn hơn về môi trường và an ninh năng lượng. Trong tương lai, cùng với lộ trình loại bỏ dần các phương tiện cũ, việc sử dụng nhiên liệu sinh học là xu hướng tất yếu để hướng tới nền giao thông xanh, sạch hơn.

Xăng sinh học E10 được thí điểm, triển khai bán từ ngày 1/8/2025 tại các thành phố lớn như Hà Nội, Hải Phòng, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng,... và hướng đến bán trên toàn quốc từ tháng 6/2026. Để hiểu rõ hơn về đặc tính, lợi ích cũng như những khó khăn và triển vọng của loại nhiên liệu này, phóng viên PetroTimes đã có cuộc trao đổi với PGS.TS Phạm Hữu Tuyến - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu các nguồn động lực và Phương tiện tự hành, Đại học Bách khoa Hà Nội - chuyên gia có nhiều năm nghiên cứu về nhiên liệu sinh học, đặc biệt là xăng E10.

 
PGS.TS Phạm Hữu Tuyến - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu các nguồn động lực và Phương tiện tự hành, Đại học Bách khoa Hà Nội.

PV: Thưa ông, ông có thể cho biết về đặc tính của xăng sinh học E10 và vì sao loại nhiên liệu này được nhiều quốc gia khuyến khích sử dụng?

PGS.TS Phạm Hữu Tuyến: Trước hết, chúng ta phải hiểu rõ xăng E5, E10 mà chúng ta hay gọi là xăng gì. E5 hay E10 phản ánh một trong các chỉ số của xăng sinh học, cho chúng ta biết tỷ lệ của cồn trong xăng sinh học đó.

Ví dụ như E5 thì là pha 5% cồn ethanol và 95% là xăng khoáng thông thường. E10 thì 90% là xăng khoáng thông thường và 10% cồn ethanol sinh học – một loại cồn được sản xuất từ nguyên liệu sinh học như sắn, ngô, mía… Ethanol trong xăng sinh học giúp quá trình cháy sạch hơn, triệt để hơn, qua đó giảm lượng khí thải độc hại như CO và HC.

Hiện nay, có nhiều quốc gia đã sử dụng E10 như một phần trong chiến lược năng lượng xanh – có thể kể đến như Mỹ, Brazil, Thái Lan. Tại Mỹ, xăng E10 sử dụng phổ biến cho tất cả các loại phương tiện lắp động cơ xăng, bên cạnh đó là các loại xăng sinh học có tỷ lệ cồn lớn hơn như E20, E30 cho đến E85 là nhiên liệu cho phương tiện sử dụng nhiên liệu linh hoạt. Gần chúng ta, Thái Lan đã sử dụng E10 rộng rãi từ lâu và hiện nay cũng đã sử dụng đến E20.

Điểm quan trọng nữa mà các quốc gia hiện nay hướng đến sử dụng xăng sinh học là cồn ethanol có nguồn gốc sinh học nên góp phần giảm phụ thuộc vào nhập khẩu dầu mỏ, tăng cường an ninh năng lượng và tạo thêm thu nhập cho khu vực nông nghiệp.

PV: Là chuyên gia có nhiều năm nghiên cứu nhiên liệu sinh học, đặc biệt là xăng E10, ông đánh giá như thế nào về tính an toàn của xăng E10 đối với động cơ của xe? So với xăng truyền thống, xăng E10 mang lại lợi ích gì?

PGS.TS Phạm Hữu Tuyến: Khi nói đến xăng E5 hay E10, thực chất chúng ta chỉ đang đề cập đến tỷ lệ cồn pha trong xăng. Điều quan trọng nữa là phải sử dụng đúng loại xăng có chỉ số RON phù hợp với động cơ của từng loại xe.

Nói đến xăng E5 hay E10, không nên chỉ chú ý đến ký hiệu “E” mà cần xem thêm hai thông số quan trọng khác: chỉ số octan (RON) và mức chất lượng.

Ví dụ, xăng có thể là E5 RON 92 (mức II) hoặc E10 RON 95 (mức III). Việc chỉ nói “E5” hay “E10” là chưa đủ, vì mỗi loại xăng có đặc tính kỹ thuật riêng phù hợp với từng động cơ.

Trong đó, RON là chỉ số cần quan tâm đầu tiên. Xe được thiết kế cho RON 92 có thể dùng RON 95, nhưng xe yêu cầu RON 95 thì không nên dùng RON 92, vì dễ gây hư hại động cơ.

Do đó, khi chọn xăng, người dùng cần xem đầy đủ cả ba thông số: E5/E10, RON bao nhiêu và mức chất lượng ghi trên nhãn trụ bơm.

Theo các kết quả nghiên cứu của thế giới và Đại học Bách khoa Hà Nội, việc sử dụng xăng sinh học E10 không làm thay đổi tính năng kỹ thuật của phương tiện. Công suất và mức tiêu thụ nhiên liệu của động cơ khi dùng E10 tương đương với khi dùng xăng khoáng, trong khi mức phát thải khí HC và CO thấp hơn.

Đối với người tiêu dùng, sử dụng xăng E10 không chỉ giúp động cơ sạch hơn, vận hành ổn định hơn mà còn mang lại lợi ích kinh tế. Nếu giá E10 thấp hơn xăng khoáng RON 95 rõ rệt hơn sẽ khuyến khích người dân dùng nhiều xăng E10 do vừa tiết kiệm được chi phí, vừa góp phần bảo vệ môi trường.

 
Xăng E10 không chỉ an toàn cho hầu hết các phương tiện, mà còn mang lại lợi ích lớn hơn về môi trường và an ninh năng lượng (Ảnh minh họa)

PV: Có ý kiến cho rằng dùng xăng E10 có thể gây hại cho động cơ hơn so với xăng khoáng. Quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?

PGS.TS Phạm Hữu Tuyến: Về mặt kỹ thuật, xăng E10 hoàn toàn có thể sử dụng ổn định trên hầu hết các phương tiện hiện nay. Điều quan trọng là người dùng cần chọn đúng loại xăng có chỉ số octan (RON) phù hợp với động cơ. Khi dùng đúng loại, việc chuyển từ xăng khoáng, hay E5 sang E10 gần như không ảnh hưởng đến hiệu suất hay độ bền máy, trong khi lại mang lại nhiều lợi ích về môi trường và an ninh năng lượng.

Thực tế, phần lớn các loại xe ô tô và xe máy hiện nay đều phù hợp với xăng E10. Loại nhiên liệu này được thiết kế để tương thích với các động cơ xăng thông thường, hoàn toàn không gây hại nếu xe được bảo dưỡng định kỳ. Chỉ có một tỷ lệ nhỏ xe quá cũ – thường là sản xuất trước năm 2000, tức trên 25 năm mới nên tiếp tục sử dụng xăng E5 RON 92.

Bên cạnh đó, ethanol trong xăng E10 là nhiên liệu sinh học có nguồn gốc từ cây trồng như sắn, ngô, mía…, nên được xem là nhiên liệu tái tạo, có thể sản xuất trong nước. Trong khi đó, xăng khoáng là tài nguyên không thể tái tạo, khai thác hết là cạn kiệt và còn phụ thuộc lớn vào nhập khẩu.

Điểm đáng chú ý là các cây trồng dùng để sản xuất ethanol hấp thụ CO₂ trong quá trình sinh trưởng, còn khi đốt cháy ethanol, lượng CO₂ phát ra gần tương đương với lượng cây đã hấp thụ. Vì vậy, xăng E10 giúp giảm phát thải khí nhà kính, góp phần vào mục tiêu trung hòa carbon.

Tóm lại, xăng E10 không chỉ an toàn cho hầu hết các phương tiện, mà còn mang lại lợi ích lớn hơn về môi trường và an ninh năng lượng. Trong tương lai, cùng với lộ trình loại bỏ dần các phương tiện cũ, việc sử dụng nhiên liệu sinh học là xu hướng tất yếu để hướng tới nền giao thông xanh, sạch hơn.

PV: Mặc dù xăng sinh học E10 đã được chứng minh là an toàn, thân thiện với môi trường và có thể sử dụng bình thường trên hầu hết các loại phương tiện, nhưng việc triển khai vẫn chưa được như kỳ vọng. Theo ông, nguyên nhân do đâu?

PGS.TS Phạm Hữu Tuyến: Theo tôi, trở ngại lớn nhất không nằm ở yếu tố kỹ thuật mà chủ yếu đến từ tâm lý người tiêu dùng; công tác truyền thông và chính sách hỗ trợ. Nhiều người vẫn chưa hiểu rõ về lợi ích của xăng sinh học, nên còn tâm lý e ngại rằng xăng E10 có thể ảnh hưởng đến động cơ, tốn nhiên liệu hơn hay làm giảm tuổi thọ máy. Trong khi đó, các kết quả nghiên cứu trong và ngoài nước đều cho thấy E10 hoàn toàn tương đương với xăng khoáng về tính năng vận hành.

Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức về lợi ích của xăng sinh học còn hạn chế, chưa đủ sức thuyết phục để thay đổi thói quen sử dụng của người dân. Hệ thống phân phối E10 cũng chưa đồng bộ, mới tập trung ở các thành phố lớn. Vì vậy, cần tăng cường tuyên truyền để người dân hiểu đúng, tin tưởng và tự tin sử dụng E10, đồng thời mở rộng hệ thống phân phối tại các cửa hàng kinh doanh xăng dầu.

Mức chênh lệch giá giữa E10 và xăng khoáng – chỉ khoảng 200 đến 500 đồng mỗi lít cũng chưa đủ hấp dẫn để khuyến khích người dân chuyển đổi.

Ngoài ra, một bộ phận nhỏ phương tiện đời cũ có thể chưa tương thích hoàn toàn với nhiên liệu chứa ethanol, góp phần làm gia tăng tâm lý dè dặt khi sử dụng.

Muốn E10 thật sự đi vào đời sống, cần đồng bộ cả truyền thông, chính sách hỗ trợ giá và hạ tầng cung ứng. Khi người dân hiểu rõ và thấy được lợi ích thực tế, họ sẽ sẵn sàng chuyển sang loại nhiên liệu sạch này.

PV: Chính sách hỗ trợ giá và hạ tầng cung ứng vừa nhắc đến cụ thể là gì, thưa ông?

PGS.TS Phạm Hữu Tuyến: Theo lộ trình từ tháng 6/2026, Việt Nam sẽ bắt buộc dùng xăng sinh học E5, E10. Điều này đòi hỏi nguồn nguyên liệu ethanol lớn cùng với đó là hệ thống phân phối và hạ tầng phải triển khai đồng bộ.

Do vậy, các chính sách hỗ trợ cũng cần được thực hiện đồng bộ, từ khâu nguyên liệu đến sản xuất và tiêu thụ. Ethanol trong xăng E10 được sản xuất từ cây trồng như sắn, ngô… nên để có đủ nguồn cung, phải bảo đảm vùng nguyên liệu ổn định. Khi sản lượng xăng E10 tăng, nhu cầu ethanol cũng sẽ tăng theo. Muốn giá xăng E10 hợp lý, giá nguyên liệu đầu vào cũng phải được giữ ở mức phù hợp.

Hiện nay, năng lực sản xuất ethanol trong nước về cơ bản đáp ứng được nhu cầu tiêu thụ E5, thậm chí còn dư một phần. Tuy nhiên, nếu mở rộng sang E10 trên phạm vi toàn quốc, chúng ta sẽ cần kế hoạch dài hạn cho vùng trồng nguyên liệu, đồng thời có thể kết hợp nhập khẩu linh hoạt để bảo đảm cân đối cung cầu.

Chúng ta hoàn toàn có tiềm năng, vấn đề là phải xây dựng vùng nguyên liệu ổn định, gắn với các nhà máy ethanol hiện có... , đồng thời hỗ trợ nông dân bằng cơ chế thu mua đảm bảo, tránh tình trạng “được mùa rớt giá”.

Ngoài ra, Nhà nước nên khuyến khích nghiên cứu sản xuất ethanol thế hệ hai từ phụ phẩm nông nghiệp như rơm rạ, lõi ngô, bã mía – vừa giảm áp lực lên đất nông nghiệp, vừa tăng giá trị sinh khối.

PV: Cuối cùng, ông muốn gửi gắm thông điệp gì tới người tiêu dùng khi lựa chọn sử dụng xăng E10?

PGS.TS Phạm Hữu Tuyến: Tôi muốn nhấn mạnh rằng, xăng sinh học E10 hoàn toàn an toàn, thân thiện và tiết kiệm. Việc sử dụng xăng E10 không chỉ góp phần giảm phát thải, bảo vệ sức khỏe cộng đồng mà còn giúp Việt Nam chủ động hơn về năng lượng, giảm nhập khẩu xăng dầu.

Mỗi người tiêu dùng khi chọn sử dụng xăng E10 là đang góp phần vào mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 - một hành động nhỏ nhưng mang ý nghĩa rất lớn đối với tương lai xanh của đất nước.